17 Maddede Filistin Sorunu Nedir?

1. Filistin Sorunu Nedir?

Filistin sorunu, 1200 küsur yıldır Arapların çoğunlukta yaşadığı bir toprak parçasının İngiltere’nin öncülüğünde Yahudilere sunulmasıyla ortaya çıkan bir sorundur. Bir taraf Filistin’de Yahudi devleti kurmanın mücadelesini verirken diğer bir taraf ise topraklarının Yahudi devletine dönüştürülmesine karşı mücadele verdi.

2. Siyonizm

Roma İmparatorluğu’nun Filistin’i işgal etmesiyle buradan kaçan Yahudi toplulukları, bir gün yeniden bu topraklara dönme idealini her daim benimsemişlerdir. Yahudiler, kurtuluşlarının ancak Kutsal Topraklara’a dönerek gerçekleşeceğine inanmışlardı.

3. Theodor Herzl

Bu idealin örgütlü bir biçimde ete kemiğe bürünmesi ise 19. yüzyılda gerçekleşmiştir. Bunun gerçekleşmesindeki en önemli isim ise kuşkusuz Theodor Herzl’di. 1896 yılında yazdığı Yahudi Devleti kitabıyla Siyonizmin ideolojik temellerini oluşturdu. Kitap, Yahudiler üzerinde oldukça etkili oldu.

4. Basel Kongresi

Theodor Herzl’in öncülük etmesiyle 1897 yılında Basel’de ilk Siyonist Kongre toplandı. Bu kongrede Filistin’de Yahudi halkı için yurt sağlama kararı alındı.

5. Balfour Deklarasyonu

İngiltere Dışişleri Bakanı Arthur Balfour, 2 Kasım 1917 tarihinde Lord Rothschild’e bir mektup yazarak Filistin’de Yahudi halkı için bir milli yurt kurulmasını olumlu karşıladıklarını bildirdi. Tarihe Balfour Deklarasyonu olarak geçen bu mektup sonucunda Yahudi devletinin kurulması yolunda önemli bir adım atılmıştı.

6. Filistin’de İngiliz Mandası

Filistin, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı Devleti’nin egemenliğinden çıkarak İngiltere’nin mandasına girdi. Balfour Deklarasyonu’yla birlikte artan Yahudi göçüne karşılık olarak Arapların ilk tepkisi 1919 yılında Birinci Filistin Arap Kongresi’ni toplamak oldu. Bu kongrenin sonucunda Arap İcra Kurulu kurulmuşsa da Filistin’deki önemli ağırlığı olan iki ailenin birbiriyle girdikleri rekabet sonucunda etkisi zayıf oldu.

7. Peel Komisyonu

İki halk arasındaki çatışmaların şiddetlenmesi üzerine İngiltere, Lord Peel başkanlığında bir komisyon gönderdi. Peel Komisyonu, mandanın sona erdirilerek Filistin’de iki ayrı devlet kurulmasını öneriyordu. Araplar da Yahudiler de bu öneriye karşı çıktı.

8. İngiltere ve Yahudiler Arasındaki İlişki

İngiltere Sömürgeler Bakanlığı, 1939 yılında Yahudi göçünü sınırlandırmaya karar verdi. Yahudiler, rahatsız olduysalar da artık İkinci Dünya Savaşı başlamıştı ve savaş boyunca İngiltere’nin yanında yer alacaklardı. Sorun, savaş süresince ötelenmiş oldu. İngiliz askerlerin yanında savaşan Yahudiler ciddi bir savaş deneyimi kazanmışlardı. Ayrıca oldukça yüklü miktarda silaha da sahip olmuşlardı.

Savaşın ardından Yahudilerin kurmuş olduğu İrgun adlı örgüt, Araplara ve İngilizlere karşı çok sayıda terör olayları gerçekleştirdi. 1943 yılında İrgun’un başına geçen Menahem Begin, yıllar sonra İsrail’in başbakanı olacaktı.

9. BM Kararı

İngiltere, konuyu 2 Nisan 1947 tarihinde Birleşmiş Milletler’in gündemine getirdi. BM Genel Kurulu’nda yapılan oylama sonucunda Filistin’in Araplarla Yahudiler arasında taksim edilmesine karar verildi. Türkiye, bu karara ret oyu vererek Arap ülkelerinin yanında yer aldı.

10. İsrail’in Kuruluşu

14 Mayıs 1948 tarihinde David Ben Gurion liderliğinde İsrail devletinin kuruluşu ilan edildi. Karar ertesi gün yürürlüğe girdi. Filistinliler bu sebeple yıllardan bu yana 15 Mayıs’ı “El Nakba” yani “Felaket” günü olarak anarlar. Türkiye, 28 Mart 1949 tarihinde İsrail’i tanıyan ilk Müslüman ülke oldu.

11. Birinci Arap-İsrail Savaşı

İlanın hemen ardından ise Mısır, Suriye, Irak ve Ürdün birlik olarak İsrail’e karşı savaş açtı. Tarihe “Birinci Arap-İsrail Savaşı” olarak geçen bu savaşın neticesinde Arap ülkeleri ağır bir yenilgi aldı. İsrail ise topraklarını genişletti.

12. Altı Gün Savaşı

Altı Gün Savaşı, 5 Haziran 1967 sabahında İsrail’in Mısır’a saldırısıyla başladı. Mısır hava kuvvetlerinin büyük kısmı etkisiz hale getirildi. Suriye ve Ürdün de savaşa girdi, fakat onlar da fazla direnemediler. Savaş sonucunda İsrail Doğu Kudüs, Batı Şeria, Gazze Şeridi, Sina ve Golan Tepeleri’ni ele geçirdi. Böylece yaklaşık 1,5 milyon Arap, İsrail yönetiminin altına girmiş oldu. Türkiye, bu savaş sırasında topraklarında bulunan üslerini Arap ülkelerine karşı kullandırmayacağını deklare etmiş, Kızılay aracılığıyla Arap ülkelerine yiyecek yardımı yapmıştı.

13. Yom Kippur Savaşı

Yom Kippur Savaşı, Yahudilerin en önemli dini bayramında Mısır ve Suriye’nin İsrail’e saldırısıyla başladı. Mısır ordusu başlarda önemli bir başarı elde ettiyse de savaşın ilerleyen günlerinde bunu koruyamadı. Mısır ordusunun İsrail birliklerine karşı ilerleme sağladıktan sonra durması önemli bir avantajın kaybedilmesine neden oldu. Çünkü İsrail, Mısır cephesindeki bu bekleyişten istifade edip Suriye cephesini güçlendirdi. Türkiye, bu savaş sırasında Arap ülkelerine silah taşıyan Sovyetler Birliği uçaklarının Türk hava sahasını kullanmasına izin verirken, ABD’nin İsrail’e yardım etmek amacıyla İncirlik’i kullanma isteğini reddetti.

14. Camp David Anlaşması

17 Eylül 1978 tarihinde ABD Başkanı Carter’ın aracılığıyla Mısır Başkanı Enver Sedat ile İsrail Başbakanı Menahem Begin arasında Camp David Anlaşması imzalandı. Bu anlaşmayla birlikte Mısır, İsrail’i tanıyan ilk Arap ülkesi oldu. Arap ülkelerinin buna tepkisi ise Mısır’ı Arap Birliği’nden atmak ve diplomatik ilişkilerini kesmek oldu.

15. İsrail’in Lübnan’ı İşgali

İsrail, 1982 yılında Filistin Kurtuluş Örgütü’nü Lübnan’dan çıkartmak amacıyla bu ülkeye askerlerini soktu. Yapılan anlaşma sonucunda FKÖ savaşçıları buradan ayrıldı ve merkezini Tunus’a taşıdı. İsrail birlikleri sivilleri koruduğunu iddia etse de Lübnan’daki Falanj birlikleri, FKÖ’nün çekilmesiyle korumasız kalan Sabra ve Şatilla kamplarında 1000’den fazla sivili öldürdü. Bu katliamın ardından İsrail Savunma Bakanı Şaron istifa etmek zorunda kaldı.

16. Oslo Barış Anlaşması

İsrail ve FKÖ arasında ABD aracılığıyla 1993 yılında Oslo Barış Anlaşması imzalandı. Bu anlaşmayla birlikte İsrail, Filistin halkının meşru temsilcisi olarak FKÖ’yü kabul etmekte, FKÖ ise İsrail’in varlığını tanımaktaydı. Anlaşmada imzası bulunan İsrail Başbakanı İzak Rabin suikast sonucu hayatını kaybetti.

17. İntifada

Ariel Şaron’un 2000 yılında Harem-i Şerif’i ziyaret etmesi sonucunda İntifada başladı. Tarihe “İkinci İntifada” olarak geçen bu protesto gösterilerinin ilk gününde 18 Filistinli hayatını kaybetti. “Birinci İntifada” ise 1987 yılında başladı ve 1993 yılında binlerce Filistinlinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlandı.