5 soruda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi hakkında her şey

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), belirli aralıklarla ve çeşitli davalar neticesinde Türkiye’nin gündemine geliyor. Peki AİHM nasıl kuruldu? Yapısı nasıl? Kararlarını ne şekilde alıyor? Başvuru süreci nasıl işliyor? İşte tüm detaylar…

1. AİHM nedir? 

AİHM, Avrupa Konseyi’ne üye olan ülke vatandaşlarının temel haklarının ihlal edilmesi halinde başvurabilecekleri bir hukuki kurumdur.

2. AİHM ne zaman ve nasıl kuruldu?

AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınan hakların korunmasına yönelik kurulan bir mercidir.

Avrupa Konseyi’ne bağlı bir kuruluş olan AİHM, daha önce Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Avrupa İnsan Hakları Divanı olmak üzere ikili bir yapıdaydı. Avrupa İnsan Hakları Komisyonu 1954 yılında, Avrupa İnsan Hakları Divanı ise 1959 yılında kuruldu. 1998 yılında bu ikili yapıya son verilerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi oluşturulmuştur.

3. Türkiye’nin AİHM’le olan ilişkisi nasıl başladı?

Türkiye, Avrupa Konseyi’nin kurucu üyelerinden biridir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni ise 10.03.1954 tarihinde onaylamıştır.

Türkiye, AİHM’e bireysel başvuru hakkını 28 Ocak 1987 tarihinde tanımıştır. Bireysel başvuru hakkının kabulü daha önce devletlerin iradesine bağlıyken, 11 No’lu Protokol’le birlikte bunun artık önemi kalmamıştır.

Ayrıca belirtmek gerekir ki Türkiye sözleşmeyi çekince koymadan imzalayan ülkeler arasındadır.

4. AİHM’in yapısı nasıl şekilleniyor?

Mahkemede görev yapan yargıçların sayısı, sözleşmeye imza atan ülkelerin sayısına eşittir. Yargıçlar, sözleşmeye taraf her ülkenin sunduğu üçer kişilik listeden Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) tarafından oy çokluğu ile seçiliyor.

Dokuz yıllık bir süre için seçilen yargıçların tekrar seçilmeleri mümkün değildir ve görev süreleri 70 yaşında sona erer.

Mahkemenin çalışma yeri Strazburg‘dur.

5. Mahkemeye başvuru süreci nasıl?

AİHM’e devletler, bireyler ve resmi olmayan kuruluşlar başvuruda bulunabilir.

Sadece sözleşmede ve ek protokollerde yer alan hak ve özgürlükler için başvuru yapılabilir. Bunların dışındaki başvurular Mahkeme tarafından kabul edilmez.

Mahkemeye iç hukuk yollarının tüketilmesinden sonra, alınan kesin karar tarihinden itibaren altı aylık bir süre içinde başvuru yapılabilir.