8 Maddede İran İslam Devrimi

1. Muhammed Rıza Şah’ın Etkisini Kaybetmesi

1941 yılından beri İran’ı yöneten Muhammed Rıza Şah, 1970’li yılların ortasından itibaren halk nezdindeki itibarını hızla kaybetmeye başlıyordu. Ülkede enflasyon yüksek seviyelere ulaşarak halkı yoksullaştırmış, buna karşın Şah’ın ailesi ve çevresindekiler ihtişamlı hayatlarını sürdürmeye devam etmişlerdi.

2. İran Rejiminin İnsan Hakları İhlalleri

Şah yönetimdeki İran’da çok sayıda insan hakları ihlali yaşanıyordu. Uluslararası insan hakları örgütleri, İran rejiminin insan hakları ihlallerini mercek altına alarak dünyaya duyurdu. ABD yönetimi de İran’a bu konuda kendini düzeltmesi için baskı yaptı. Bunun üzerine şah birkaç reform girişimi başlatarak muhalefet üzerindeki baskıyı hafifletti.

3. Kentli Kesimler ve Üniversite Öğrencilerinin Başlattığı Protestolar

İran’daki protestoların öncülüğünü ilk başlarda Batılı kentli kesimler ve üniversiteler yapmıştı. Daha sonra bu protestolara dini gruplar da katıldı.

4. Özgürlük Hareketi ve Mehdi Bezirgan

İran’daki muhalefetin önemli temsilcilerinden biri Özgürlük Hareketi’nin kurucusu liberal Mehdi Bezirgan’dı. Bezirgan ve kurucusu olduğu Özgürlük Hareketi, Ali Şeriati’den büyük ölçüde etkilenmişti.

5. Ayetullah Humeyni

1902 doğumlu Humeyni, Kum medresesinde eğitim görmüş ve 1963 yılında şahı, İslam ilkelerine uymamakla eleştirdiği için tutuklanmıştı. Bir yıl sonra salıverildi, ancak şaha karşı eleştirilerine tekrardan devam edince Türkiye’ye sürgüne gönderildi. Türkiye’de bir yıl kaldıktan sonra Irak ve Fransa’da kaldı. Bu süre zarfında Humeyni’nin konuşmaları gizlice İran’a sokuldu.

6. Protesto Gösterileri

1978 yılında İran’ın resmi hükümet gazetesi, Humeyni hakkında tepki duyulan bir haber yayınladı. Rejime yönelik çok sayıda gösteri düzenlendi. Gösteriler sırasında çok sayıda insan hayatını kaybetti. Ölümlerinin kırkıncı gününde ölen insanları anmak için yine gösteriler düzenlendi. Gösteriler, zamanla şiddetlenerek 100 kişinin ölmesiyle sonuçlandı.

Bu sırada İran’da ekonomi de gittikçe kötüye gidiyor, kemer sıkma politikaları halkta huzursuzluğa neden oluyordu. 8 Eylül 1978 Cuma gününde Tahran’da gösteriler düzenlendi. Askerler gösterileri kanlı bir şekilde bastırdı.

Rejim gösterileri yasaklamıştı, fakat 2 Aralık’ta binlerce kişi rejime karşı yine gösteriler düzenledi. Yüzlerce gösterici hayatını kaybetti. Yaklaşık 1 hafta sonra 2 milyon kişinin katılımıyla başkent Tahran’da büyük bir gösteri düzenlendi. Artık Şah rejiminin sonu gözükmüştü.

7. Humeyni’nin İran’a Gelişi

Humeyni, İran halkına yaptığı çağrıda hükümetin yasa dışı olduğunu ve riayet edilmemesi gerektiğini bildirdi. Muhammed Rıza Şah, 16 ocak 1979’da tatile çıktığını söyleyerek İran’ı terk etti. Humeyni ise 1 Şubat günü büyük bir kalabalığın karşılamasıyla İran’a döndü.

8. İran Devrimi’nin 3 Önemli Figürü

İran devriminin birbirinden farklı üç önemli figürü vardı. Bunların başında dini yönetimden yana olan Ayetullah Humeyni gelmekteydi. Diğer iki figür ise laik yönetimden yana ve Paris’te eğitim görmüş Ebul Hasan Beni-Sadr ve liberal eğilimli Mehdi Bezirgan’dı.