Ermeni Sorunu nedir, ilk kez nasıl ortaya çıktı? Kısaca

Ermeni sorunu nedir? Ermeni sorunu ilk kez hangi antlaşma ile ortaya çıkmıştır? Ermeni sorunu ne zaman başladı? Ermeni sorunu ne zaman çözüldü? Ermeni sorunu hakkında bilinmesi gerekenleri kısaca derledik.

Ermeni sorunu nedir?

Ermeniler, uzun yıllar boyunca Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde yaşamışlar ve “Millet-i Sadıka” olarak adlandırılmışlardır. Osmanlı Devleti’ne olan bağlılıklarından dolayı bu isim verilmişti.

Ermeniler, devletin çeşitli kademelerinde görev yapmışlardı. Örneğin; Anadolu’daki bazı kalelerde Ermeni muhafızlar görevlendirilmişti. [1] Bunun dışında bakan, konsolos, milletvekili ve büyükelçi olarak da görev yapmışlardı.

Öte yandan Ermenilerin dini vecibelerini özgür bir şekilde yerine getirmeleri de sağlanmıştır. Bu doğrultuda kendi din adamlarını seçmelerine izin verilmiştir. [2]

Ermeniler arasındaki ayrılıkçı düşünceler 19. yüzyıldan itibaren başladı. Bu durumun ortaya çıkmasında, hem Fransız İhtilali‘nin getirmiş olduğu milliyetçilik düşüncesi hem de dış güçlerin kışkırtması etkili oldu.

Ermeni sorunu ilk kez hangi antlaşma ile ortaya çıkmıştır?

Rusya’nın üstünlüğüyle sonuçlanan 93 Harbi’nin ardından Ayastefanos Antlaşması imzalanmış, ancak yürürlüğe girmemişti. Bu antlaşmanın ardından 4 Haziran 1878 tarihinde Berlin Antlaşması imzalandı. Bu kez Avrupalı devletler de yer almıştı. Bu antlaşmanın 61. maddesine göre Osmanlı Devleti, Doğu Anadolu’da Ermeniler için ıslahat yapacaktı. Böylece Ermeni Sorunu ilk kez uluslararası bir sorun haline gelmişti.

Ermeni sorunu ne zaman başladı?

Taşnak ve Hınçak Cemiyeti

Antlaşma sonucunda dış destek alan Ermeniler, 1878 yılında Cenevre’de Hınçak Cemiyeti‘ni, 1890 yılında Tiflis’te Taşnak Cemiyeti‘ni kurdu. Her iki cemiyet de ayrılıkçı düşünceye sahipti. Kurulmalarının ardından çok sayıda terör faaliyetine giriştiler.

Ülkenin çeşitli yerlerinde (Sason, Van, Erzurum, Zeytun vs.) Ermeni komitelerinin kışkırtması sonucunda çok sayıda olay çıktı. 1905 yılında İkinci Abdülhamid‘e suikast girişiminde dahi bulundular. Abdulhamid, terör faaliyetlerini sonlandırmak için Hamdiye Alayları‘nı kurdu.

Techir Kanunu

Ermeniler, Birinci Dünya Savaşı sırasında özellikle Ruslarla işbirliği yaptı. Öte yandan Anadolu’da isyanlar çıkarmaya devam ediyorlardı. Bunun üzerine 24 Nisan 1915 tarihinde Ermeni komitelerin kapatılması ve elebaşlarının yakalanması için bir genelge çıkarıldı. 1 Haziran 1915 günü ise ise Techir Kanunu yürürlüğe girdi. Bu yasa ile birlikte Ermeniler, ağırlıklı olarak Suriye olmak üzere çeşitli yerlere gönderildi.

Kaynakça 

[1] Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu, “Ermeni Techiri”, 24. Baskı, İstanbul, Babıali Kültür Yayıncılığı, s.16

[2] Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu, “Ermeni Techiri”, 24. Baskı, İstanbul, Babıali Kültür Yayıncılığı, s.17