Anayasa nedir, nasıl ortaya çıkmıştır? Kısaca

Anayasa nedir? Anayasa nasıl ortaya çıkmıştır? Tarihteki ilk anayasa ne zaman kabul edildi? Anayasanın tanımı ve ortaya çıkış süreci hakkında bilinmesi gerekenleri kısaca derledik.

Anayasa nedir?

“Anayasa nedir?” sorusunu kısa ve net olarak şu şekilde cevaplayabiliriz: Anayasa, devletin temel ilkelerini ve devlet-birey arasındaki ilişkilerin mahiyetini gösteren yazılı veya yazısız bir kurallar bütünüdür.

Anayasanın iki temel işlevinden bahsedebiliriz. Bunlardan biri devletin ve siyasal iktidarın yönetilenler karşısındaki gücünü sınırlamak iken, diğeri ise devletin temel işleyişini kurallara bağlayarak yönetimde bir denge sağlamaktır.

Anayasanın en temel amacı ise siyasal iktidarın keyfi davranışlarını engellemektir. Bu şekilde yönetilenlerin korunması sağlanmaktadır.

Kimi ülkeler yazılı bir anayasaya sahipken kimi ülkeler de yazılı olmayan bir anayasaya sahiptir. Yazılı olmayan anayasa sahip sadece üç ülke bulunmaktadır. Bunlar; İngiltere, Yeni Zelanda ve İsrail’dir.

Anayasa nasıl ortaya çıkmıştır?

Anayasanın tarihte ilk kez ortaya çıkışı 18. yüzyılda gerçekleşmiştir. Fakat modern anlamda bir anayasa olarak kabul edilmese de 1689 Haklar Bildirgesi ve 1215 Magna Carta, anayasanın ortaya çıkışında önemli gelişmeler olarak kabul edilmektedir.

“Anayasa nedir?” sorunu cevapladıktan sonra tarihteki ilk anayasa örneğine geçebiliriz. Tarihteki ilk yazılı anayasa olarak 1878 ABD Anayasası gösterilmektedir. Ardından 1879 yılında ilan edilen Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Beyannamesi de önemli bir anayasal belgedir.

Çerçeve Anayasa – Kazuistik Anayasa 

Ayrıntılara inmeyen, kısa anayasalara “Çerçeve Anayasa” denilmektedir. 7 maddeden oluşan 1787 ABD Anayasası ve 24 maddeden 1921 Teşkilat-ı Esasiye buna bir örnektir. “Kazuistik Anayasa” ise tam tersine ayrıntılara inen ve uzun bir anayasa şeklidir.

Yumuşak Anayasa – Sert Anayasa

Değiştirilmesi için özel çoğunluk ya da usuller öngörülmeyen anayasalara “Yumuşak Anayasa” denir. Bunun aksine değiştirilmesi için nitelikli çoğunluk öngören anayasalara ise “Sert Anayasa” denir.

Osmanlı Devleti’nden günümüze 5 Anayasa kabul edilmiştir. Bunlar şöyle:

• 1876 Kanun-ı Esasi
• 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu
• 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu
• 1961 Anayasası
• 1982 Anayasası