Nizamülmülk kimdir? Kısaca hayatı ve Siyasetnamesi

Tarihteki en önemli devlet adamlarından olan Nizamülmülk kimdir? Nizamülmülk’ün gerçek adı nedir? Nizamülmülk tarafından kurulan medrese hangisidir? İşte Nizamülmülk’ün kısaca hayatı…

Nizamülmülk kimdir?

Gerçek adı Ebu Ali Kıvamuddin Hasan bin Ali bin İshak et-Tusi olan Nizamülmülk, 10 Nisan 1018 tarihinde İran’ın Tus şehrinde dünyaya geldi. Küçük yaşlardan itibaren çok iyi bir eğitim alan Nizamülkük’ün hocaları arasında dönemin ünlü bilginleri vardı. Doğduğu şehir Gazne Devleti’nin idaresi altındaydı. İlk devlet görevini de Gazne Devleti’nin Horasan Valiliği’nde yaptı. Zaman içerisinde Horasan Valiliği’ne kadar yükselmiştir.

Gazneliler ile Selçuklular arasında gerçekleşen ve Gaznelilerin yenilgisiyle sonuçlanan Dandanakan Savaşı‘nın ardından Horasan’dan ayrıldı. Daha sonra geri dönerek Selçuklularda görev yapmaya başladı.

Bir süre Belh valisinin yanında görev yaptıktan sonra 1064 yılında vezirlik görevine getirildi. Alp Arslan ve Melikşah gibi hükümdarların vezirliğini yaptı. Abbasi Halifesi tarafından “Nizamülmülk” ismi verildi. Nizamülmülk, ülkedeki nizamın kurucusu anlamına geliyordu.

Vezirlik görevi boyunca oldukça önemli işler yaptı. Bunlardan en dikkat çekeni eğitimde yaptığı yenilikler oldu. Daha sonraki yıllarda dünyadaki birçok ülke tarafından örnek alınacak olan Nizamiye Medreseleri‘ni kurdu. Nizamülmülk, 1092 yılında Haşhaşilere bağlı bir suikastçı tarafından öldürüldü.

Nizamülmülk’ün eserleri nelerdir?

Nizamülmülk’ün Siyasetnamesi

Nizamülmülk’ün Selçuklu Sultanı Melikşah‘ın tavsiyesi üzerine kaleme aldığı Siyasetnamesi oldukça önem arz eden bir eserdir. Eseri Farsça kaleme almıştır. 

Toplam 51 fasıldan oluşan Siyasetname’de Selçuklu Devleti’ndeki aksaklıkları ve bunlara karşı alınması gereken tedbirleri, devlet kurumlarında yürürlüğe sokulması gereken düzenlemeleri anlatmıştır. Bu eserin en eski nüshası İran’da Tebriz-i Milli Kütüphanesinde bulunmaktadır. 

Nüzamülmülk, daha önce de uygulanan ikta sistemini revize etmiş ve yaygınlaşmasını sağlamıştır. Onun yaptığı düzenlemelerle yeni bir kimliğe kavuşan ikta sistemi, Türk İslam devletleri için bir model teşkil etmiştir. (1)

Nizamülmülk’ün türbesi İran’ın İsfahan şehrinde bulunmaktadır.

Nizamiye medresesi

Nizamülmülk, eğitim konusunda önemli bir girişimde bulunmuş ve Büyük Selçuklu Devleti’nin hakim olduğu topraklarda medreseler açılmasını sağlamıştır. Nizamülmülk’ün adıyla anılan bu medreselere, Nizamiye Medresesi denilmiştir. İlk Nizamiye Medresesi Selçuklu Devleti’nin başkenti Nişabur’da inşa edilmiştir. Bu medreselerin en büyüğü Bağdat’ta bulunan Nizamiye Medresesi olmuştur. Nizamiye Medreseleri, Ortaçağ’da İslam dünyası üzerinde önemli etkileri olan kurumların başında gelmektedir. (2)

Kaynakça

(1) E. Göksu , “NİZÂMÜLMÜLK VE SELÇUKLU IKTÂ’ININ ŞEKİLLENMESİNDEKİ ROLÜ”, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, sayı. 8, ss. 147-164, Eki. 2018

(2) C. Piyadeoğlu , “NİZÂMİYE MEDRESELERİNİN KURULUŞU VE ÖNEMİ“, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, sayı. 8, ss. 124-135, Eki. 2018