Reşat Nuri Güntekin’in eserleri ve edebi kişiliği

Reşat Nuri Güntekin kimdir, eserleri nelerdir? Bu içeriğimizde Reşat Nuri Güntekin’in edebi kişiliği ve eserlerine değindik.

Reşat Nuri Güntekin’in edebi kişiliği

Reşat Nuri Güntekin’in edebiyata duyduğu ilgi çocukluk yıllarına dayanmaktadır. Ruşen Eşref Ünaydın ile birlikte Şakir Ağa’dan dinlediği hikâyeler, babasının kitaplığındaki kitaplar onun edebiyata olan ilgisinin temelini oluşturmaktadır. Bu demektir ki Güntekin’in edebiyat anlayışında halk zevki vardır.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde öğrenci olduğu zamanda onu ilk olarak Hamdullah Suphi keşfetmiştir.

Gençlik yıllarında imzasız yayımladığı şiir denemelerinin ardından 1911 yılında Genç Kalemler Dergisi’nde yayımlanan bir yazısıyla edebi hayatı başlar. I. Dünya Savaşı sonlarında tiyatro tenkitleri Zaman Gazetesi’nde yayımlanır.

Mütareke yıllarından yayımlanan ve sahnelenen tiyatro eserlerinin yanı sıra Şair, Nedim, İnce Büyük Mecmua gibi dergilerde yazarın yazıları yayımlanmıştır. Diken adında bir mizah dergisinde de Reşat Nuri’nin yazı ve hikâyeleri yayımlanmıştır. Mizah dergilerinde yayımladığı yazılarında Ateşböceği, Yıldızböceği takma adlarını kullanır ve daha sonra arkadaşlarıyla beraber Kelebek adında bir mizah dergisi çıkartır.

Reşat Nuri Güntekin, memleket edebiyatını oluşturan önemli isimlerden biridir. Onun sanatındaki en büyük amacı her zaman insan olmuştur. Eserlerinde memleket meselelerine yer veren yazar; bu konuları işlerken yumuşak bir üsluba sahiptir. Yazar; eserlerinde Batı edebiyatından öğrendiği teknik ile Türk toplumunu işler. Çocukluk döneminden itibaren milli meselelere duyarlı olan Güntekin’in eserlerinde bu konuyu işlemesi olağandır. Sosyal gerçekçi yazarlardan onu ayıran en önemli özelliği realist bir yazar olmasıdır. Yazarın dili de sade ve yaşayan bir Türkçedir.

Reşat Nuri’nin ilk hikâye kitabı romanlarından önce yayımlanmıştır. Bundan hareketle Reşat Nuri’nin edebi hayatına hikâye yazarak başladığını söylemek mümkündür. Ancak yazar, hikâyeciliğini edebi hayatı boyunca devam ettirememiştir. Fatma Aliye’den sonra Halit Ziya Uşaklıgil ve Tevfik Fikret’i tanıdığını belirten yazar, hikâyelerinde Halid Ziya’nın etkisinde kalmıştır. Onun hikâyelerinin seçtiği mekân genel olarak İstanbul’dur. Hikâyelerinde işlediği konular ise aile, kadın ve çocuk konularıdır.

İlk hikâyesi Eski Ahbap Diken Dergisi’nde yayımlanmıştır. Bunun ardından 1917 yılında kitap halinde basılmıştır.

Tiyatro, hikâye ve deneme yazılarına rağmen Reşat Nuri edebiyatımızda romancılığıyla tanınmıştır. İlk olarak Fatma Aliye’nin Udî adlı romanını okuyan yazar, bu eserden etkilenmiştir. Zaman Gazetesi’nde Cemil Nimet takma adıyla ve Dersaadet Gazetesi’nde ise kendi adıyla roman yayımlar. Yazarın romanlarını iki başlık altında incelemek mümkündür:

1. İlk eserleridir. Ferdi konular işlenmiştir. Buradaki eserler Çalıkuşu etrafında toplanır.
2. Fikirleri üzerine kurulmuştur. Atatürk inkılaplarının tanıtılmaya başladığı zamanı konu edinir.

Çalıkuşu romanından sonraki romanlarında bulunan karakterleri de ikiye ayırmak doğru olacaktır:

1. Mesaj vermek amacıyla yazar tarafından yaratılan karakterler.
2. Dış dünyadan alınmış karakterler.

Reşat Nuri’nin romanlarını incelediğimizde ana kahramanların öğretmen olduğunu görmekteyiz; bu, yazarın eğitime verdiği önemi kanıtlar niteliktedir. Mesleklerine göre kahramanları incelediğimizde öğretmenlerden sonra doktorlar gelmektedir. Vaka olarak ele aldığımızda ise eğitimin ardından yoksulluğun geldiğini söylemek mümkündür.

Romanlarında da memleket edebiyatı oluşturmaya amaçlayan Reşat Nuri Güntekin; hayatın farklı bölümlerinde karşımıza çıkabilecek insanları işlemiştir.

Çalıkuşu ilk olarak “İstanbul Kızı” adıyla tiyatro eseri olarak yayımlanmıştır. Ardından Vakit Gazetesi’nde yayımlanan Çalıkuşu romanı; 1922 yılında kitap haline getirilmiştir. Bu eser yazarın dönüm noktasıdır demek mümkündür. Duyguların ağır bastığı bu romanda; Feride karakterinin etrafında bürokrasi, eğitim, batıl inançlar ve dönemin kadın algısı tenkit edilmiştir.

Gizli El ve Değirmen adlı romanlarında devlet, bürokrasi ve rüşvet işlenmiştir.

Damga, Harabelerin Çiçeği romanlarında istibdat yönetimine karşı çıkanların sürgüne gönderilmesi konu olarak seçilmiştir.

Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı adlı romanlarında ferdi ilişkiler işlenmiştir. Duygu ön plandadır.

Yeşil Gece adlı romanı ideolojik bir romandır. Romanın kahramanı bir öğretmendir. Eserin konusu medreselere karşı laik bir eğitim sistemi istenmesidir. 1928 yılında yayımlanan Acımak adlı romanında kahramanı bir öğretmendir. Zehra öğretmen, ailevi sorunlarından dolayı kendini Anadolu’yu aydınlatmaya adamış idealist bir karakterdir.

Yaprak Dökümü ve Gökyüzü romanları yanlış batılılaşmanın aile üzerindeki etkisini işler.

Romanlarının içeriğine değindiğimiz Reşat Nuri Güntekin, Türk edebiyatını döneminde en iyi temsil eden yazarlardandır.

Reşat Nuri Güntekin’in eserleri

A) Romanları: Çalıkuşu, Gizli El, Damga, Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Acımak, Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları, Gökyüzü, Eski Hastalık, Ateş Gecesi, Değirmen, Miskinler Tekkesi, Kavak Yelleri, Son Sığınak, Kan Davası.

B) Gezi Notları: Anadolu Notları

C) Hikâyeleri: Recm, Gençlik ve Güzellik, Roçild Bey, Eski Ahbap, Sönmüş Yıldızlar, Tanrı Misafiri, Leylâ ile Mecnun, Olağan İşler.

D) Oyunları: Hançer, Eski Rüya, Ümidin Güneşi, Gazeteci Düşmanı, Şemsiye Hırsızı, İhtiyar Serseri, Taş Parçası, Hülleci, Bir Köy Öğretmeni…