Teşkilat-ı Mahsusa, birçok kişi tarafından merak edilmekte. Teşkilat hakkında eldeki kaynakların sınırlı olmasından dolayı detaylı bir bilgiye sahip olmak oldukça zor. Peki, Teşkilat-ı Mahsusa nedir? Teşkilat-ı Mahsusa ne zaman kuruldu, kimler görev yaptı? Teşkilat-ı Mahsusa’nın amacı neydi? Teşkilat-ı Mahsusa hakkında eldeki sınırlı belgeler ışığında merak edilenleri sizler için derledik.
Teşkilat-ı Mahsusa nedir?
Teşkilat-ı Mahsusa, Osmanlı Devleti’nin son dönemde kurulan bir istihbarat örgütüdür.
İstihbarat tarihiyle ilgili önemli çalışmaları olan Bilkent Üniversitesi’nden Dr. Polat Safi, Teşkilat-ı Mahsusa’nın tanımlamasını şu şekilde yapmakta: “TM, Osmanlı Devleti’nin düşman addettiği beynelmilel kuvvetlerin etki alanında (bu alan ister İtilaf devletleri kolonileri ve işgal altındaki bölgeler, isterse tarafsız bölgeler ve cepheler olsun) baskın olarak yerel halk ve kaynaklar, kısmen de devlet tarafından desteklenen ve çok çeşitli kaynaklardan gönüllülük temelinde toplanan ünitelerle faaliyet icra eden; temelde çete harbi, istihbarat toplama, kışkırtma ve propaganda yoluyla, düzenli birlikleri desteklemek, var olan direnişleri şiddetlendirmek veya direnişleri kışkırtmak vasıtasıyla düşmanın askeri, iktisadi ve siyasi açıdan yıpratılması hedeflerine yöneltilmiş bir nevi gayrinizami harp örgütüdür.” (1)
Teşkilat-ı Mahsusa ne zaman kuruldu, kimler görev yaptı?
1913 yılında Harbiye Nezareti bünyesinde Enver Paşa tarafından kurulmuştur. Örgütün ilk başkanı Süleyman Askeri’dir. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı’nın belgelerine göre Süleyman Askeri’nin ardından örgütün başkanları sırasıyla şunlar olmuştur: Halil Kut Paşa, Cevad Kızanlıklı Bey, Tunuslu Ali Başhampa Bey, Miralay Hüseyin Tosun Bey ve Hüsamettin Ertürk.
Teşkilat-ı Mahsusa’nın amacı neydi?
Teşkilatın kuruluş amacı, Osmanlı Devleti’nin dağılmasını önlemekti. Bu hedef doğrultusunda Osmanlı Devleti’ne bağlı toprakların hemen her kesiminde görev yaptılar.
Teşkilat-ı Mahsusa’nın başkanlarından olan Hüsamettin Ertürk, “İki Devrin Perde Arkası” adlı kitabında teşkilatın hem Panislamizmi hem de Pantürkizmi savunduğunu belirtmektedir. Hüsamettin Ertürk, teşkilatın ilk kurulduğu yıllarda en faal çalışanlarını şu şekilde sıralamakta: Üsküdarlı Yüzbaşı Mahir Bey, Piyade Zabiti Rüsuhi (Atatürk’ün yaveri), Kolağası Trabzonlu Rıza, Piyade Zabiti Dağıstanlı Nuri (Milli Mücadele’de General oldu), Erkanıharp Yüzbaşısı Şerif ve Süvari Binbaşı Eyüplü Hüsamettin.
Teşkilat-ı Mahsusa’nın Doğu Anadolu’da görevlendirdiği kişiler arasında Kara Kemal, Nail Bey ve Doktor Bahaeddin Şakir gibi isimler vardı.
Teşkilat-ı Mahsusa’nın Suriye’deki faaliyetlerini ise Süvari Binbaşı İzmitli Mümtaz yürütmekteydi. Hüsamettin Ertürk’ün aktardığına göre, burada Arap kabilelerle birlikte iyi bir teşkilatlanma sağlanmış; eğer Şerif Hüseyin’in ayaklanması olmasaydı mühim neticeler elde edilecekti.
Teşkilat-ı Mahsusa’nın en önemli isimlerinden biri de Kuşcubaşı Eşref‘tir. Kuşçubaşı Eşref, Arap Yarımadası’nda başarılı operasyonlarda bulunmuştu.
Birinci Dünya Savaşı sırasında yerel halkın örgütlenmesinde ve keşif çalışmaları yapılmasında büyük katkılar sağlayan Teşkilat-ı Mahsusa, savaşın sonunda imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ile birlikte dağılmıştır.
Teşkilat-ı Mahsusa hakkında tek akademik çalışma Dr. Philip Stoddard tarafından yapılmıştır. Doktora tezi, “Teşkilat-ı Mahsusa” adı ile kitaplaştırılmıştır.
Son söz: Bu yazımızda “Teşkilat-ı Mahsusa nedir, ne zaman kuruldu, amacı neydi?” sorularının yanıtlarına kısaca yer verdik. Bu yazımız hakkındaki olumlu ve olumsuz düşüncelerinizi yorum olarak paylaşabilirsiniz.
Kaynakça
(1) Dr. Polat Safi, “Fiilden İsim: Teşkilat-ı Mahsusa”, Toplumsal Tarih Dergisi, Mart 2014, s.79
Hüsamettin Ertürk, “İki Devrin Perde Arkası“, 2. Baskı, İstanbul, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, 2016
Bir yanıt yazın
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.