Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler ve özellikleri

Türkler, tarih boyunca beş farklı alfabe kullanmıştır. Bunlar sırasıyla Göktürk Alfabesi, Uygur Alfabesi, Arap Alfabesi, Kiril Alfabesi ve Latin Alfabesi’dir. Türklerin kullandığı alfabeler hakkında bilinmesi gerekenleri kısaca derledik.

Türklerin kullandığı alfabeler

1. Göktürk Alfabesi 

Türklerin ilk kullandığı alfabedir. Orhun Alfabesi ve Köktürk Alfabesi olarak da adlandırılmaktadır. Eski Türk damgalarından doğduğu söylenmektedir. 38 harften oluşmaktadır. Bunların 4’ü sesli, 26’sı sessiz, 8’i de bileşik harftir. Sağdan sola doğru yazılır. Kelimeleri birbirinden ayırmak için aralarına iki nokta konur. Göktürk Alfabesi ile yazılan en eski metin Orhun Yazıtları‘dır.

2. Uygur Alfabesi

Uygur Türkleri tarafından kullanılan alfabedir. 18 harften oluşmaktadır. Sağdan sola doğru yazılmaktadır. Eski Soğd yazısından doğmuştur. Soğdlu misyonerler tarafından Uygur Türklerine öğretilmiştir. Fakat harf sayısının az olmasından dolayı yazı kültürünün gelişimini engellediği savunulmaktadır.

3. Arap Alfabesi

Arap Alfabesi, Türklerin İslamiyet’e geçmesiyle birlikte kullandığı bir alfabedir. İlk kullanan Türk devleti, Karahanlılar olmuştur. Arap Alfabesi, 28 harften oluşmaktadır. Ancak Türkçe’nin ses özelliklerine uygun hale getirmek için eklemeler yapılmış ve 31 ile 36 harf kullanılmıştır. Önceki yazılarda olduğu gibi burada da sağdan sola doğru yazılmaktadır.

4. Kiril Alfabesi

Kiril Alfabesi, özellikle Sovyetler Birliği döneminde kullanılmıştır. Sovyetler Birliği’nin içerisinde yer alan Türklere kendi alfabelerini kullanma izni verilmemiş ve başta Rusya olmak üzere Slavların kullandığı Kiril Alfabesi’ni kullanmaları zorunlu tutulmuştur. Sovyetler Birliği’nin 1991 yılında yıkılmasıyla birlikte bazı ülkeler Kiril Alfabesi’ni bırakarak Latin Alfabesi’ne geçmiştir. Son olarak Kazakistan 2018 yılından itibaren Kiril Alfabesi’nin yerine Latin harflerin kullanıldığı Kazak Alfabesi’ne geçmiştir. Kiril Alfabesi, 38 harften oluşmaktadır. Soldan sağa doğru yazılır.

5. Latin Alfabesi

İlk olarak Azeri Türkleri tarafından kullanılmıştır. Türkiye, Harf Devrimi‘yle birlikte 1 Kasım 1928 tarihinden itibaren Arap Alfabesi’ni bırakarak Latin Alfabesi’ne geçmiştir. Bunda en önemli etken, Arap Alfabesi’nin Türkçe ses özelliklerine uygun olmamasıydı. 29 harften oluşmaktadır. Bunlardan 8’ü ünlü, 21’i ünsüzdür.